SAĞLIK BAKANLIĞININ 100.YILINDA SAĞLIK BAKANLARI

“SAĞLIK BAKANLIĞI’NIN 100. YILINDA SAĞLIK BAKANLARI” ÇARPICI BAŞLIKLAR

• 2020 yılı Sağlık Bakanlığı’nın 100.kuruluş yılıdır. Kitapta, 100 yıllık dönemde görev yapan Sağlık Bakanları ve görev sürelerinin analizi ile altı aylık dönemler halinde görevde kalma olasılıkları araştırmalarının sonuçları sunulmaktadır.

• Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti bugünün adlandırmasıyla Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı 23 Nisan 1920 sonrası ikinci haftada, 2 Mayıs 1920’de 3 sayılı Kanun ile kurulmuştur. Sağlık hizmetlerini İçişleri Bakanlığı kapsamından ilk kez bir bakanlık düzeyine taşıyan Atatürk ve arkadaşları; içeriğinden uygulamasına kadar yeni başlayan dönem için sağlam bir temel de atmışlardır.

• 29 Ekim 1923 öncesi; Adnan Adıvar ile başlayan, Refik Saydam ile devam eden ve Rıza Nur ile tamamlanan 3 ayrı Sağlık Bakanı dönemini yaşamıştır.

• Cumhuriyetin kurulması ile başlayan dönemde 65 ve 10 Temmuz 2018’de başlayan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile birlikte 66 Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nde; 60 Sağlık Bakanı görev yapmıştır. Aralıklı veya ardışık birden fazla kez görev yapan Bakanlar dikkate alındığında ise Sağlık Bakanlığı tarihinde 100.yıla girilen 1 Ocak 2020 tarihine kadar 52 Sağlık Bakanı görev yapmıştır.

• 100 yılın ilk yirmi beş yılı olan 1920-1945 yılları arası dönemde; Adnan Adıvar, Refik Saydam, Rıza Nur, Mazhar Germen, Hulusi Alataş ve Sadi Konuk Sağlık Bakanı olarak görev yapmıştır. Bu dönemde Sağlık Bakanı ortalama Bakanlık süresi 1.521 gün (4 yıl 2 ay 1 gün) olarak gerçekleşmiştir.

  ü14. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nden başlayan ve 31. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ne kadar geçen ikinci 25 yılık dönem 1945 ile 1970 yılları arasındadır. Bu dönemde görev yapan Sağlık Bakanı sayısı 18, ortalama Bakanlık süresi ise 507 gündür (1 yıl 4 ay 22 gün).

• Üçüncü yirmi beş yıllık dönem, 1970-1995 yılları arası dönemdir. 31 ile 50. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri arasındaki bu dönemde, 23 Sağlık Bakanı, ortalama 397 gün (1 yıl 1 ay 2 gün) görev yapmıştır.

• 100 yılın son yirmi beş yıllık dönemi olan 1995-2020 yılları arasında ise 50. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nden 66. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ne kadar 10 Sağlık Bakanı, ortalama 913 gün (2 yıl 6 ay 3 gün) Bakanlık yapmıştır.

• 52 Bakan için ortalama görev süresi 700 gün yani 1 yıl 11 ay 5 gün olmaktadır. Dolayısıyla 16 Bakan ortalama görev süresinin üzerinde görev yaparken, 36 Bakan ortalama görev süresinin altında görev yapmıştır.

• En uzun süre Sağlık Bakanlığı yapanlar arasında; ilk sırada gelen Refik Saydam’dır. Aralıklı olarak toplam 15 yıl 2 ay 3 gün Sağlık Bakanlığı yapan Refik Saydam’ı, aralıklı olarak toplam 11 yıl 4 ay 4 gün Recep Akdağ ve aralıksız 7 yıl 2 ay 25 gün ile Hulusi Alataş takip etmektedir. 10 gün Bakanlık yapan Nusret Fişek (aynı zamanda Müsteşar) ile Cemil Çiçek ve 13 gün Bakan olan Nafiz Kurt en kısa süreli görev yapan Sağlık Bakanlarıdır.

• Siyasi Parti iktidar/koalisyon ortaklıkları dönemi açısından sıralandığında; Cumhuriyet Halk Partisi’nin 11, Demokrat Parti’nin 5, Adalet Partisi’nin 6, Yeni Türkiye Partisi’nin 2, Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2, Anavatan Partisi’nin 8, Doğru Yol Partisi’nin 7, Demokratik Sol Parti’nin 1, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 4 ayrı Sağlık Bakanı ile çalıştığı görülecektir. Siyaset dışı 9 Sağlık Bakanı görev yapmıştır.

• Kitapta, 75 ve 100 yıllık dönemleri içerecek şekilde, Sağlık Bakanlarının göreve geldikleri gün altı aylık dönemler halinde görevde kalma olasılık hesabı yapılan iki araştırma sonucu paylaşılmaktadır.

• Araştırmalara göre, Sağlık Bakanlığı’nın 100 yılını içeren dönemde göreve gelen bir Sağlık Bakanı için ilk altı ay görevde kalma olasılığının yüzde 89,7, ikinci altı ay görevde kalma olasılığının yüzde 65,5, üçüncü altı ay görevde kalma olasılığının yüzde 44,1, dördüncü altı ay görevde kalma olasılığının da yüzde 29,3 olduğunu göstermiştir. Bir başka ifadeyle, 1920 ile 2020 arasındaki 100 yıllık tarihinde Sağlık Bakanları, göreve geldikleri gün itibarıyla, Bakanlık görevinde kalma olasılıklarının 1 yıl tamamlandıktan sonra yüzde 50’nin altına düşeceğini öngörebilirler.

• 1920 ile 1995 arası 75 yıllık dönemde ise Sağlık Bakanı için görevde kalma olasılığı; ilk altı ayda yüzde 78, ikinci altı ayda yüzde 48, üçüncü altı ayda yüzde 34, dördüncü altı ayda ise yüzde 24 olarak bulunmuştur. Yani bu araştırma ile, Sağlık Bakanlarının görevde kalma olasılığının yüzde 50’nin altına düşmesinin 75 yılda ikinci altı ay olarak hesaplanmıştır.

• Bu sonuçlar; sağlık yöneticileri ile sağlık politikalarındaki devamlılık arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Bu ilişki, Sağlık Bakanı görevde kalma olasılığı araştırmasının 75 ve 100 yıllık sonuçlarına yansımıştır. Zira, Sağlık Bakanı olarak göreve başlayan bir Bakan’ın altı aylık dönemler halinde görevde kalma olasılığının yüzde 50’nin altına düşmesi son 25 yılda altı ay yükselmiş ve ikinci altı aydan üçüncü altı aya çıkmıştır.